"SAU CƠN TỈNH LẠI" CỦA THẦY

Đọc bài thơ SAU CƠN TỈNH LẠI của Thầy Nguyễn Đình Lương, in trong tập thơ «MUỐN QUAY VỀ NÚI», nxb Thanh Niên - 2011 là một trong những bài thơ Thầy viết, làm mình thật sự… xúc động! 

SAU CƠN TỈNH LẠI

Chiêm bao mộng giữa ban ngày

Tỉnh ra mới biết uống say quá trời

Hỏi chai - chai chẳng có lời

Hỏi ly - nghiêng ngửa

Hỏi đời - bể dâu 

Hỏi người - còn ở đẩu đâu

Hỏi mây, hỏi gió - dãi dầu tới lui

Hỏi lòng - chẳng biết buồn vui

Hỏi thiên thu - chỉ sụt sùi cát bay

Nguyễn Đình Lương

Nhớ Thầy ghê, Thầy ra đi… còn để lại cho đời những vần thơ hay tuyệt, chắc lọc nhiều suy tư, bồng bềnh như mây như gió…

Theo thiển ý cá nhân mình, xin ghi lại vài cảm nhận nho nhỏ hầu chia sẻ cùng các bạn…

Bài thơ dùng bút pháp theo thể «lục bát», gồm 8 câu. Mở đầu bằng 2 câu tự sự về cái say cảm nhận được «sau cơn tỉnh dậy»:

Chiêm bao mộng giữa ban ngày

Tỉnh ra mới biết uống say quá trời

Tác giả như thấy mộng trong cõi mộng giữa ban ngày, và nối tiếp những câu thơ sau bằng một loạt từ «hỏi» dẫn đầu… Cũng xin nói thêm động từ «uống» trong câu 2, không hoàn toàn là uống rượu mà nó có nghĩa khái quát rộng hơn, như uống cả chất đắng cuộc đời và từ «say» ở đây cũng vậy, không hoàn toàn là say rượu mà cũng có thể là say đời hay say như chết đi sống lại… Chợt bàng hoàng bừng tỉnh giữa bờ ranh HƯ VÔ - THỰC TẠI…Thật vô thường!

Cái thần trong bài thơ toát ra như đang phiêu linh giữa mộng và thực - bồng bềnh giữa mênh mông vô tận… Đó chính là «sự hoài nghi» giao cảm giữa thực tại và hư vô, giữa cái sống và cái chết gần như vô phân biệt! (Hiểu theo triết lý Phật giáo)

Hỏi chai - chai chẳng có lời

Hỏi ly - nghiêng ngửa

Hỏi đời - bể dâu

Hỏi người - còn ở đẩu đâu

Hỏi mây, hỏi gió - dãi dầu tới lui

Hỏi lòng chẳng biết buồn vui

Hỏi thiên thu - chỉ sụt sùi cát bay

Tác giả đã dùng tới 8 động từ «hỏi» như một con thuyền bát nhã lênh đênh, rong rủi giữa sóng gió cuộc đời… Hỏi, mà như không hỏi vì chẳng có một dấu hỏi (?) nào trong cả bài thơ, ngoại trừ một dấu (,) và những dấu ngang (-) kết dính giữa mỗi từ hỏi như một ẩn số «tự mở». Như vậy từ «Hỏi» ở đây, có nghĩa là nghi hay tư nghì, như chiêm nghiệm trước một công án Thiền tự mở cõi lòng mình chăng (?)

Có thể, trong «cơn tỉnh»… , còn ngấm mơ mơ - màng màng, tác giả đã từng hỏi: - Chai ơi (tự tình ?)! Mày từ đâu đến? Mày có thấy cuộc đời là bể khổ? Hay : - Ly này (ly biệt…?)! Em không uống mà sao lăn quay ra thế? Sao chúng bay không trả lời?...

Và ta cũng cần đề cập thêm về cặp từ «tới - lui» - «buồn - vui» (câu 6 - 7) là cặp từ mâu thuẩn, đối xứng để Tác giả tư nghì và đặc biệt toàn bài thơ Tác giả nhấn mạnh ở câu 4 qua cách ngắt nhịp 4 chữ - xuống dòng - chuyển dịch; để nói lên cái lẽ vô thường của vũ trụ; cái nhỏ bé, ngắn ngủi có có - không không của một kiếp người như một quy luật thường hằng tất yếu…

Hỏi ly - nghiêng ngửa

Hỏi đời - bể dâu

Hỏi người - còn ở đẩu đâu

Hỏi mây, hỏi gió - dãi dầu tới lui

Hỏi lòng chẳng biết buồn vui

Hỏi thiên thu - chỉ sụt sùi cát bay

Chỉ có tiếng vọng cô đơn, lẻ loi của chính mình dội lại trong cái không gian tẻ ngắt, hòa quyện cùng âm thanh hỗn độn, xô bồ của mọi vật xung quanh… Hỏi bằng con tim. Lắng nghe đất trời bằng con tim, và rồi Tác giả… TỰ NGỘ RA điều mình «hỏi» !

Tác giả có nghi nên mới quan sát, chiêm nghiệm, nghiền ngẫm sự đời về thế thái nhân tình, về thói cay đắng, bạc bẽo, vô liêm sĩ của người đời. Lắm lúc, tác giả cảm thấy mình rơi xuống tận cùng địa ngục như bị xua đuổi, rẻ khinh, ruồng bỏ… Lắm lúc lại được trọng vọng, mời mọc như một cao nhân cũng trong không gian, thời gian cuộc sống ấy! Nó lăn như một con quay…

Là nét cuồng và cũng chính là nét cười ngông chua chát trong thơ Thầy Nguyễn Đình Lương. Cái hay của bài thơ, có lẽ chính là ở đây! Ranh giới giữa mộng và thực ở đây là thực tướng và cũng là thực tánh của Tác giả (chỉ là một)

Mạch thơ «lục bát» mang dáng dấp hơi thiền, lột trần bản ngã chính mình tựa sương khói, mây trôi… Đi - Về cội nguồn nguyên sơ như đất - nước - gió - lửa…

Cảm nhận bài thơ SAU CƠN TỈNH LẠI qua cú pháp và ngữ nghĩa, có lẽ không theo âm thanh giác quan hoàn toàn đơn thuần, mà hãy cảm nhận bằng âm thanh trái tim vậy!

Nguyễn Ngọc Thơ

Lớp 7C Niên khóa 1973 - 1974

TH Quang Trung Bình Khê (Tây Sơn)

CÕI LẠC

Vọng nhớ Thầy, cố Nhà thơ Nguyễn Đình Lương

Thầy về ngồi dưới chân mây 

Qua cơn mộng mị gác tay mỉm cười 

Thế gian gởi lại cho đời 

Vỗ đàn hát khúc - biệt ly kiếp người!

Uống cho…

Trời đất lăn quay 

Uống cho…

Thiên hạ tỉnh say hóa cuồng 

Nghe trong lời nói trần truồng 

Dư âm đọng lại - cội nguồn nguyên sơ!

Nguyễn Ngọc Thơ