BỨC TRANH

Người Đàn Bà Xa Lạ - Tranh Ivan Kramskoi

- Hình như cậu thích tranh ?

Luận nhìn quanh xem câu hỏi ấy phát ra từ đâu, khi biết chắc là từ ông già bất động trên chiếc xe lăn, Luận cúi đầu chào kính rồi nói:

- Vâng, cháu có thích thật, nhưng… chỉ ngắm thôi chứ chưa hề mua một bức nào !

- Tại sao?

- Tranh giống như phụ nữ đẹp nhưng kiêu kỳ, muốn đến với họ thì phải có tiền, mà cháu thì nghèo!

Một tràng cười phát ra từ chiếc xe lăn. Âm thanh dòn dội váo các ngóc ngách của quán vắng, làm Luận thấy rờn rợn.

- Sao hả Bác?

- Hai mươi hai năm trước tôi cũng nói câu này, nhưng là nói với một người phụ nữ.

Luận rụt rè:

- Dạ…

Lại im lặng, im lặng như mọi khi. Chỉ còn tiếng nhạc nhè nhẹ.

Hơn sáu tháng nay, Kể từ ngày ra tòa chia tay với người vợ gần mười lăm năm chung sống không lấy gì làm hòa thuận, đều đau nhất của anh trong cuộc ly hôn này là không giành được quyền nuôi đứa con ! Anh trở thành một kẻ độc thân ở tuổi bốn mươi ba ! Luận chọn quán cà phê này trú thân, ngoài căn nhà trọ chật hẹp, cũng ấm cúng vì nó thích hợp với mẫu người cô độc như anh. Quán này cũng thế, sâu, hẹp nhưng ấm áp, vắng và nhiều tranh… Chủ quán, một thiếu phụ, chỉ xuất hiện  khi có khách vào, pha cà phê xong là biến mất, còn lại ông già bất động trên chiếc xe lăn, ngồi trầm tư như thế suốt ngày, hiếm khi nghe ông nói gì,  ông ở đó như một pho tượng, khách vào, ra không hề nghỉ đến sự hiện hữu của ông !

Luận cũng quen dần và cảm thấy những bức tranh trên tường ý nghĩa hơn cả sự tồn tại im lìm đó !

Hôm nay, pho tượng ấy đột ngột mở lời khi anh đang lơ đãng ngắm bức tranh chép lại của Levitan, “Ngày nắng”. Treo gần  cửa ra vào.

- Cậu biết gì về hội họa?

- Dạ hầu như không biết chút gì !

Lại một tràng cười….

Luận bối rồi không vì kiến thức ít ỏi của minh mà vì câu hỏi đến từ một người mà anh vừa mới đây thôi, cảm thấy thú vị, tò mò…

- Tôi cũng đã nói như cậu !

-Với ai ạ ?

- Bà ấy ! Chủ nhật này cậu có đến đây không ?

- Thưa… ngày mai  ?

- Ngày mai là chủ nhật rồi à? Tôi quên mất ngày tháng ! Ừ, ngày mai cậu đến chứ ?

- Dạ vâng, cháu đến, buổi chiều được không Bác ?

- Được.

Lại im lặng, một khoảng lặng mênh mông….

oOo

Người đàn bà rời mắt khỏi giá vẽ, ngước mắt nhìn người khách vừa vào phòng :

- Ông muốn mua tranh ?

Người khách trung niên bối rối :

- Tôi muốn một bức sơn dầu, khoảng 0m7 - 0m9.

- Vậy là ông cần kích cỡ hơn tác giả và trường phái ?!

Người đàn ông bối rối chưa biết nói gì thì một câu hỏi tiếp, lạnh lùng:

- Ông không thích hội họa?

- Thời trẻ tôi có thích, nhưng chưa bao giờ có đủ tiên để mua một bức tranh nào !

Một nụ cười  thoảng nhẹ trên đôi môi người phụ nữ:

- Thế sao ?!

- Bà hỏi gì ạ ?

- Như vậy rồi ông không tìm hiểu gì về  tranh, về hội họa nữa ư ?

- Vâng, hoàn toàn không biết gì!

- Tôi không nghỉ thế, ít ra thì ông biết thích tranh sơn dầu…

Câu nói như khuyến khích người đàn ông mạnh dạn thêm một chút:

- Tôi thích tranh sơn dầu về tỉnh vật hoặc chân dung. Với tôi, màu sắc vẫn là chính.

Người phụ nữ cười thành tiếng :

- Khó cho ông rồi, những phòng chép tranh chỉ chép toàn tranh phong cảnh để dễ bán. Ông có muốn đặt một bức theo ý mình không ? Khá lâu mới lấy và giá tiền cũng cao hơn.

- Vâng thế cũng được, tôi không vội, miễn là đẹp.

Người  phụ nữ nhìn vào mắt ông. Đôi mắt buồn của người đàn ông góa vợ mười sáu năm nay bổng xuyến xao pha chút trìu mến, khiến người đàn bà bối rối, lãng tránh bằng cách lật những bức tranh mẫu trong cuốn album dày cộm…

oOo

- Bức tranh đầu tiên tôi đặt là một giỏ hoa, chép theo mẫu của Rachel Ruysch. Treo đối diện cửa sổ thứ nhất đó.

Luận nhìn theo hướng ông già vừa nói. Bức tranh vẽ giỏ hoa với màu nền tối, nhưng những đóa hoa thì rực rỡ… trắng nhạt và hồng. Mặc dù treo đối diện, ngang với cửa sổ, vẫn không sáng lên được bao nhiêu !

- Rồi những bức kế tiếp… Tôi đến phòng tranh thường hơn.

- Những bức tranh trong quán này đều do bà ấy vẽ, thưa bác ?

- Ừ, trong hơn một năm, bà ấy chỉ vẽ cho tôi. Bà ấy tự chọn mẫu, còn  tôi, tôi thì chỉ cần được đến đó, ngồi xem bà ấy vẽ.

- Bác đã trở thành… người giàu ?

- Tiền bán căn nhà của tôi ở Đà Nẵng, Mua lại căn nhà này, mở cái quán cho con gái, tôi vẫn còn tiền để sống. Những bức tranh chép bây giờ không còn là một cài gì quá cao để tôi không thể mua nổi ! Nhưng cái chính là do… bà ấy vẽ. Ông già khoa tay quanh tường… Được mười một bức thì bà ấy không vẽ nữa !

Luận nhìn ông già định hỏi, nhưng gương mặt của ông già đã chìm trong một nỗi buồn vừa ập đến sau câu nói. Quán như trống trải hơn, tối hơn và im lặng hơn…

Bên ngoài cửa sổ, chiều xuống  trên dàn hoa pháo, nơi  cánh cổng nhà bên cạnh.

Im lặng, Luận nhìn vu vơ  những bức tranh…

- Tôi có chuyện phải về Đà Nẵng, mười hai ngày sau trở lại thì bà ấy đã chết, bà ấy bị Ung thư đại tràng giai đoạn cuối trước khi tôi đến đó. Một căn nhà nhỏ trong hẻm sâu, nơi đứa con trai  đã có gia đình ở cùng bà ấy. Cậu ta trao cho tôi một bức tranh :

- Mẹ tôi bảo trao lại cho ông và dặn ông thay khung cho bức tranh.

Luận bật hỏi và lập tức đưa mắt nhìn bức “Người đàn bà xa lạ“ của  Kramskoi treo đối diện:

- Bức tranh nào ạ ?

- Không có ở đây, “Bà ấy” ở trong phòng của tôi. Khi thay khung, tôi thấy bức thư của bà ấy.

Im lặng lại bao trùm căn phòng, Luận nhìn  những bức tranh giờ như những mảng màu loang lỗ quanh tường, mắt anh không tập trung được vào một chổ nào. Khi  quay lại nhìn  ông già, anh có cảm giác như ông đã ngủ, đầu gục xuống lọt vào đôi vai gầy… Luận rụt rè đến bên tấm thân bất động:

- Bác có … khỏe … không ạ ?

Ông già ngẩng đầu nhìn Luận, gương mặt ông như nhão ra với những giọt nước mắt. Tiếng nói của ông bất ngờ vang lên, rõ ràng, tương phản với vẻ yếu ớt của cơ thể:

- Nếu tôi trao toàn bộ tranh cho cậu, cậu có đồng ý không?

- Sao, Bác không thích nữa à?

- Tôi vẫn quý chúng như những đứa con, nhưng tôi phải vào Viện Dưỡng Lão !

- Ở đâu ạ ?

- Ở Long Thành, Tôi có cô em tu ở một ngôi chùa dưới ấy. “Viện mồ côi” thì đúng hơn

- Thế con gái bác, chị ấy ?

- Tôi làm khổ nó đủ rồi. Từ ngày bị tai biến, mười sáu năm nó phải chăm sóc tôi, không nghĩ chi đến chuyện chồng con, nó trở thành gài già khi nào không hay ! Giờ nó gặp một Việt kiều góa vợ, tôi muốn nó xuất cảnh theo chồng.

oOo

Cuối cùng thì chiếc xe chở hàng thuê cũng vào được con hẻm chật chội nơi căn phòng trọ. Hai ngày bận rộn với việc tháo gỡ, đóng gói cẩn thận những bức tranh, Luận ở trong tâm trạng ray rứt, mâu thuẫn. Phần thì xót xa với hoàn cảnh của ông già, đàng khác, anh mừng vì bổng dung lại có được những bức tranh… Nghĩ đến chuyện phải treo những bức tranh này lên bức tường nham nhở của phòng trọ mà não lòng.

Không nôn nóng với những bức đã thấy hàng ngày trong quán, anh  hồi hộp đặt bức tranh “Người thiếu phụ đợi chết” lên bàn. Báu vật của ông già là bức chân dung một người phụ nữ trạc ngoại tứ tuần, chính là người đã chép lại những bức tranh. Bức tranh thật đẹp,  trong không gian dịu dịu của buổi xế chiều, một gương mặt phụ nữ trong chiếc mũ len màu nâu trùm kín đầu, bên khung cửa sổ, đôi tay khoanh hờ hững, ánh sáng chếch tôn lên chiếc mũi thanh tú. “Bà ấy đây sao !” Luận buột miệng không hoàn toàn là bỡi nét đẹp của người thiếu phụ mà do đôi mắt buồn, đăm chiêu của người phụ nữ vẫn hài hòa được với đôi môi mỏng, mỉm cười như khinh bạc thách thức.

Một linh cảm nơ hồ đều gì đó thật buồn, thật xót xa ập đến trong tâm hồn Luận làm anh xao xuyến lo âu khi chợt nhớ lại lời ông già:

- Tôi đã “sống” với bà ấy hơn hai mươi năm. Giờ thì tôi không cần gì nữa, Tôi vào viện mồ côi nhưng rồi cũng sẽ không phiền ai… Bức thư vẫn ở đằng sau bức tranh. Cậu cứ giữ lấy tất cả, tôi không nỡ đốt nó !

Luận run run lật úp bức tranh, mở lưng tìm lá thư. Một tờ giấy gấp tư, như được dán vào khung vải :

Ngày … tháng … năm 1993.

Này, người đàn ông vô duyên !

Tôi đã nghĩ như thế từ  khi gặp ông, cho đến lúc này, hơn một năm  và trong những ngày cuối cùng của đời mình, khi những tế bào ung thư đã di căn và hủy hoại hầu hết các bộ phận trong cơ thể, gây nên những cơn đau thật khủng khiếp! Tôi vẫn gọi ông như thế, “người đàn ông vô duyên”.

Trước hết,  tôi cảm ơn ông đã đi xa đúng lúc để tôi không ray rứt vì sao không có ông bên cạnh, không ngóng đợi trông mong như những ngày ông thỉnh thoảng bận việc, không đến phòng vẽ .

Tôi gọi ông là người đàn ông vô duyên bởi: Ông đến và làm tôi xao lòng khi vừa phát hiên ra căn bệnh chết người một tuần lễ. Tôi quyết định không  phẫu thuật hay điều trị vì nó đã ở giai đoạn cuối. Có nghĩa là tôi không còn sống được bao lâu !

Trong đôi mắt ông từ lần gặp đầu tiên ấy, tôi đọc được một đều là Tôi sẽ yêu ông, và ngược lại.

Nhưng ông có thấy vô duyên không khi không hề có đoạn kết trọn vẹn cho cuộc tình này. Ông vẫn không biết gì, nhưng tôi, tôi biết sẽ phải xa ông khi tình yêu vừa đến! Lẽ ra lúc này chính tôi  phải nhận  lấy hai chữ “vô duyên” nhưng tôi vẫn gọi như vậy, bởi nó mang nghĩa định mệnh cho cả hai chúng ta. Vâng, đó là một định mệnh !

Bức tranh này tôi vẽ cho người đàn ông vô duyên của tôi, bức tranh duy nhất tôi vẽ chứ không chép. Hai tháng sau khi đã trải qua lo âu, sợ hải tột cùng… Thật lạ, tôi lại trở nên bình thản, chấp nhận ngày nó đến. Tôi đặt tên cho bức tranh là “Người thiếu phụ đợi chết”. Hãy nhìn màu xám nhạt của bầu trời, ông sẽ thấy… Ông cũng cứ gọi như thế  nhé.

Thông thường, người bị ung thư điều trị bằng phương pháp Hóa trị đều rụng hết tóc, tôi không hóa trị, nhưng tôi muốn ở trong tâm trạng thường trực đối mặt với căn bệnh khi vẽ, chiếc mũ len trùm kín đầu có làm ông hình dung được đều đó không ?!

Không biết lúc nào thì cái chết đến để giải thoát cho tôi khỏi những cơn đau! Ôi. tôi tiếc biết mấy những phút giây gần gũi bên ông, êm đềm quá, yên bình quá… sẽ không bao giờ có được nữa !

Đau quá!  Tôi… tôi… vĩnh biệt ông thôi…! Người đàn ông vô duyên.

Luận vẫn cầm lá thư trong tay với lòng dạ bần thần. Anh muốn nhanh chóng tìm đến ngôi chùa nào đó ở Long Thành, nói với ông già rằng anh sẽ thay con gái ông chăm sóc ông, cùng ông sống những tháng ngày còn lại với các bức tranh… Nhưng anh vẫn ngồi bất động, hình ảnh ông già ở nơi nào đó gục đầu thì thào: “Tôi… tôi đến với bà đây, chờ nhé”. như rõ mồn một trong dầu anh!

Trạch An - Trần Hữu Hội.