ĐƯỜNG XUÂN

Thầy Huỳnh Kim Bửu ra đi hôm mồng 6 tháng giêng năm Quý Tỵ - 2013. Đã bước vào năm thứ 3, vậy mà cứ thấy như vừa mới đâu đây. Chắc có lẽ vì Thầy vẫn ở bên cạnh của những đứa học trò ngày xưa. Những bài viết của Thầy vẫn như phảng phất bóng hình người Thầy bình dị, mộc mạc tình quê.

(QuangTrung BinhKhe)

  

      Mùa Xuân về khắp đất trời, đâu chẳng là xuân, cho nên người ta có sông xuân, núi xuân (xuân sơn) gió xuân (xuân phong, còn gọi là đông phong) hương xuân, ánh xuân, nụ cười xuân… Có thể nói, những nẻo đường quê ta yêu ta nhớ một đời là một trong những gì của trời đất “nhạy cảm” nhất với mùa Xuân.

            Mùa Xuân mặc chiếc áo màu nắng mới cho những con đường quê. Thi nhân bảo, nắng mới có tiếng reo đấy:

“Mỗi lần nắng mới reo ngoài nội” 

(Lưu Trọng Lư).

            Mới ngày nào, dọc đường quê, những bụi tre già ngả nghiêng, rũ rượi dưới mưa gió, nay vươn mình đứng thẳng, cho những mụt măng vòi vươn cao, uốn cong như những lưỡi câu trời; một hàng sầu đông trụi lá trơ cành thì nay đã hồi sinh cho những lá non, những chòm hoa tím nở sớm bồng bềnh trong nắng mới để cười cợt với gió xuân. Trên những con đường dưới ánh xuân huy, đã bắt đầu đông những người đi ra đồng, đi chợ, đi công việc, khách lạ vào làng… Các em thơ trên đường đến trường đã thấy những bướm bay theo. Và cũng trên những đường quê, không ít nông phu với cây cuốc thăm đồng trên vai, thi thoảng dừng lại, sẵn tay ban đất, lấp chỗ bùn lầy nước đọng, trả lại sự bằng phẳng, khô ráo  cho con đường, cho người đi.

            Năm ấy, mùa Xuân đến sớm, tiết Lập xuân nhằm ngày 25 tháng Chạp. Tiết Đại hàn qua rồi, còn mấy hôm nữa là tới tiết Lập Xuân. Những đường quê trải mình dưới nắng xuân tươi, dưới màu nắng ấm. Đây là lúc những con đường quê ấy đón bước chân người đi nhộn nhịp khác thường. Con đường đưa bước chân người bán buôn gánh nặng trĩu trên vai gánh hàng ra các chợ quê. Các bà, các chị đi chợ “sắm Tết”, chân thoăn thoắt đến chợ, buổi chợ về chân mỏi mà miệng nói cười cho quên quãng đường xa. Các ông, từ cụ Lý, thầy Đồ đến bác Đội lính Khố đỏ, ông thầy bốc thuốc Nam trong xóm Chùa… cũng đi chợ Tết. Họ đi mua sắm những “đồ lề”: vài bao trà Tín Thái, vài chai rượu khằn Mai Quế Lộ, một bộ ấm chén trà vẽ triện dưới đít ấm… Guốc mộc, guốc gốc tre khô của họ khua vang , tà áo dài của họ bay như dải cờ nheo trên đường làng ngày lễ rước xách. Mấy ngày giáp Tết, đâu chỉ có bước chân và cái miệng của mấy người đi chợ gây cảnh nhộn nhịp, huyên náo đường làng. Vì còn có đám cưới đi trên đường quê cho bao người ham vui, hiếu kỳ ra xem để  trầm trồ khen cô dâu, chú rể đẹp đôi. Trên đường quê, lòng vui như hôm mới cưới, những cặp cô dâu - chú rể mới đi “hồi dâu” về nhà bên vợ, “đi Tết” bà mai dong, phụ huynh học sinh đi Tết thầy đồ, anh tá điền đi Tết chủ ruộng… Những lồng gà vịt mang đi Tết buông những tiếng kêu thất thanh dọc đường. Dăm người “về Tết” thấy con đường quê dài ra, chăm bẳm một hướng cổng làng, giếng làng, ngõ quê mà đi tới. Lại còn mấy thầy thơ lại và lính lệ trên huyện đường ngồi xe ngựa chạy lộc cộc trên những con đường dẫn về các làng quê. Họ đi việc quan, để đốc thúc việc trị an và chở về cho quan nhiều quà cáp do các viên tổng, lý mang ra tận đường làng, gởi đi Tết quan trên. Sáng sớm 30 Tết, khi cỏ trên các con đường quê hãy còn đẫm sương đêm, thì người ta bắt đầu tổng vệ sinh đường làng, ngõ xóm. Con đường làng An Định được chấn lề, dẫy cỏ lan, quét sạch bởi non trăm dân làng. Con đường được dọn sạch rồi, giống như cái đầu bù tóc rối của anh Sỏi gánh nước thuê cho các nhà giàu trong làng được bác thợ cạo dọn mới, để cho anh ăn Tết. Những nhà trong làng bắt đầu trồng ở trước nhà trụ đèn trái ấu, cây nêu khua khánh sành, bày ra trước sân những chậu hoa cúc, mai, thược dược... Có người khách đi đường nhìn cảnh ấy mà lòng nôn nao thầm nhủ: “Xuân mới sắp về rồi”. Nhiều chim én liệng cao thấp và cả đàn bướm bay nữa đang thêu dệt thêm cảnh Xuân cho những con đường. 

            

            Không khí “chạy Tết” ồn ã, náo nhiệt đến chiều 30 thì bỗng lặng im, “hạ nhiệt”. Những con đường quê thưa vắng người đi, cho hoàng hôn rồi bóng đêm buông xuống thật nhanh. Trên con đường làng An Định, có vài người về muộn. Có người nhìn vào các xóm nhà lên đèn sáng hơn mọi hôm để đón Tết, rồi nhìn bầu trời đầy sao, cánh đồng quen thuộc và xung quanh liền thốt câu: “Trời tối như đêm 30!”.

            Sáng mồng một Tết, và luôn cả mấy ngày Tết, những con đường quê không còn là những con đường của những người dân quê hay lam hay làm, mà những con đường của trẻ già trai gái trong làng đi ra sân đình xem hội, đi chùa, đi mừng tuổi, chúc Tết, du xuân… Người ta đi trên những con đường chan hòa ánh xuân và rộn rã nụ cười xuân.

           Rồi các lễ hội diễn ra. Mồng năm, lễ hội Đống Đa ở huyện Bình Khê (nay là huyện Tây Sơn). Kế tiếp, vừa mới xong lễ hội Chùa Ông - thành Bình Định đến lễ hội Chùa Bà – Cảnh Hàng, hết hội Chùa Kén - Phương Danh kéo dài mấy ngày đến hội Đổ Giàn – An Thái Rằm Giêng… Cảnh tượng những con đường quê xung quanh địa điểm lễ hội là cảnh người đi “quấn áo chen chân”, “ngựa xe như nước…”.

            Trên đây, người viết nói chuyện đời xưa. Những con đường quê thời nay là những đường bêtông (cũng có đoạn đổ nhựa) kéo trên cao những dây điện đèn, điện thoại, cáp truyền hình... Năm nay, mùa xuân lại về trên những con đường quê “hiện đại” đó. Vì những con đường quê “hiện đại” không còn chỗ cho cỏ non mọc, cho nên người đi du xuân mất cái cảm giác của hội “đạp thanh” xưa. Do cây cao, cây cổ thụ mọc trên những đường quê hay bị chặt mất, cho phong quang đường sá, khỏi che khuất tầm nhìn giao thông, nên khó mà gặp lại cảnh “cái thị rớt bị bà già” như trong kho tàng truyện cổ tích Việt Nam.

            Cả một vùng nam Bình Định, gồm mấy huyện Phù Cát, An Nhơn, Tuy Phước, Tây Sơn… năm nay cũng như mọi năm, cứ đến đầu tháng Chạp âm lịch, người ta đã sớm đem bày trên các con đường làng các loại hoa kiểng bán Tết: Mai, lan, cúc, trúc, thược dược, quất, sung, vạn thọ… Những chợ hoa tự phát ấy kéo dài một tháng trời, cho tới sau lễ đón Giao thừa. Người xem, người mua hoa đông như làng đang có hội. Cả một rừng hoa kiểng đấy và nhiều nhất là mai. Phần lớn, mai giá bình dân, nhưng bên cạnh đó cũng có những cây lão mai đầy vẻ phong sương, cốt cách được treo thẻ giá cao ngất ngưởng.

           Chỉ một cảnh đó, cũng đủ làm say lòng bao người trước tiết Xuân sang ở các vùng quê Bình Định.

Huỳnh Kim Bửu

Cố GS. TH QuangTrung BinhKhe