THƠ TIỀN CHIẾN VÀ MÙA XUÂN

Thơ trong giai đoạn 1930 - 1945 được gọi là thơ tiền chiến, tức trước chiến tranh thế giới lần thứ hai kết thúc. Đây là giai đoạn thơ rực rỡ trong văn học Việt Nam và công trình biên khảo Thi nhân Việt Nam của Hoài Thanh, Hoài Chân đã khẳng định giá trị tác giả và tác phẩm. Mùa Xuân và Tết luôn là cảm hứng sáng tạo của thi nhân và mỗi người với những tâm thế khác nhau cảm nhận mùa Xuân khác nhau.

Thời áo trắng, những ai ngẩn ngơ vì tình yêu bâng khuâng qua của sổ thường có trong sổ tay 4 câu thơ của Chế Lan Viên :

 Tôi có chờ đâu , có đợi đâu

 Đem chi xuân đến gợi thêm sầu

 Với tôi tất cả đều vô nghĩa

 Tất cả không ngoài nghĩa khổ đau

Những “chàng” và “nàng” tuổi mới lớn đâu biết rằng chàng họ Chế khi trình làng thi phẩm Điêu tàn khi mới 17 tuổi “khổ đau”, ở đây là khổ đau cho người dân Hời mà thi nhân hóa thân để nói lên thân phận dân Việt mình thời thực dân Pháp. Chính cái khổ đau rất người lớn này đã làm nên một Chế Lan Viên hành trình suốt hai cuộc kháng chiến cùng dân tộc.

Mùa Xuân và Tết trong thơ tiền chiến phong phú. Trong những năm gần đây, “ông đồ” dường như sống lại nhưng cứ Tết đến là nhớ bài thơ Ông Đồ của Vũ Đình Liên :

 Mỗi năm hoa đào nở

 Lại thấy ông đồ già

 Bày mực tàu giấy đỏ

 Bên phố đông người qua

 …

 Năm nay đào lại nở ,

 Không thấy ông đồ xưa

 Những người muôn năm cũ

 Hồn ở đâu bây giờ ?

Đoàn Văn Cừ với bài Chợ Tết khiến người ta hình dung một bức tranh tết qua thơ :

 Người mua bán ra vào đầy cổng chợ

 Con trâu đứng vờ dim hai mắt ngủ

 Để lắng nghe người khách nói bô bô

 Anh hàng tranh kĩu kịt quảy đôi bồ

 Tìm đến chỗ đông người ngồi dở bán

 Một thầy khóa gò lưng trên cánh phản

 Tay mài nghiên hí hoáy viết thơ xuân

 Cụ đồ nho dừng lại vuốt râu cằm

 Miệng nhẩm đọc vài hàng câu đối đỏ .

Thơ tiền chiến về mùa Xuân, về Tết còn đây những Lan Sơn với Tết và người qua, Huy Cận, Anh Thơ, Quách Tấn cùng một tựa bài Chiều Xuân, Hàn Mặc Tử với Mùa Xuân Chín, Bích Khê có Xuân Tượng Trưng, Nguyễn Giang có Xuân, Lưu Trọng Lư có Xuân Về v.v… Trong số này, Hàn Mặc Tử được nhiều người nhớ với Mùa Xuân Chín, nhất là hai câu : Ngày mai trong đám xuân xanh ấy - Có kẻ theo chồng bỏ cuộc chơi; nhưng chính ra khổ thơ cuối cùng chở theo hình ảnh rất đáng nhớ :

 Khách xa gặp lúc mùa Xuân chín ,

 Lòng trí bâng khuâng chợt nhớ làng .

 - Chị ấy năm nay còn gánh thóc

 Dọc bờ sông trắng nắng chang chang ?

Mùa của đất trời nào cũng gợi tứ thơ, có người còn nói rằng mùa thu là mùa của thi nhân nhưng chỉ một chiều – xuân đã có ít nhất ba thi sĩ bật lên ý thơ .

Với Huy Cận :

 Kề bên đường mòn

 Mùa đông đã tạnh

 Cỏ mọc bờ non …

 Chiều xuân tươi mạnh

 Gió bay vào hồn

 Anh Thơ :

 Quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng

 Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời

 Và Quách Tấn :

 Khói mây quanh quẩn hồi chuông vọng

 Trời biển nôn nao tiếng địch dồn.

 Thương cảnh ông câu tình tự quá !

 Thuyền con chở nguyệt đến cô thôn .

Mùa Xuân bây giờ đã khác mùa Xuân và Tết cách nay gần hai phần ba thế kỷ nhưng đọc lại vẫn thấy in đậm tình tự dân tộc qua thơ cứ mỗi Xuân về, Tết đến.

TRẦN CHIÊM THÀNH