NHỚ THẦY NHỚ BẠN

NHỚ THẦY, NHỚ BẠN Ở TRƯỜNG CẤP 2 BÌNH KHÊ
(1950 – 1954)

Miễu Kê - Ngày xưa là nơi học hành của học sinh Cấp II Bình Khê

Năm 1950, năm khai sinh của Trường cấp 2 Bình Khê. Trường đóng tại thôn Mỹ Thuận, xã Bình An, trong khuôn viên cũ của đình làng Mỹ Thuận, có ba lớp 5, hai lớp 6 và một lớp 7. Trường hình chữ U, hướng chính nhìn về phía Nam. Cột cờ, Ban giám hiệu ở khoảng giữa, phía Đông và phía Tây là 2 dãy lớp học. Sân trường dùng chào cờ và các cuộc họp mặt quan trọng.

Vào buổi chiều 1951, chúng tôi đưa tiễn anh Lâm Thọ đi lính tại đây. Anh Bùi Thúc Kháng bắt nhịp để tập thể các lớp hát bài “Kết đoàn”, chữ cuối sau câu hát được thay bằng chữ Thọ :

“Kết đoàn chúng ta là sức Thọ”

Cuộc đưa tiễn cảm động. Có tiếng khóc thút thít trong các bạn học trò đưa tiễn. Các bạn học trò nữ thường mủi lòng.

Có một số lớp học được chia lên ở miễu chùa Kê. Chùa Kê ở cách xa trường lớn độ 500m ở phía Tây. Học trò chúng tôi luôn nhớ 2 điều: học và đề phòng máy bay Pháp oanh tạc. Học trò của trường từ các nơi trong tỉnh về, học trò và thầy ở trọ nhà dân. Ấn tượng mới và mạnh của học trò là các thầy dạy môn học theo giờ tại các lớp: thầy Lưu Quý Tân dạy Toán; cô Lâm Thị Em dạy tiếng Pháp; thầy Tịnh  dạy vạn vật; thầy Châu dạy công dân giáo dục… 

Thầy nghiêm khắc và gắn bó với trò.

Tài liệu dùng cho học tập ít, các bài giảng được in li - tô tại trường.

Cùng trọ ở nhà Dượng Mệ tôi có Nguyễn Thị Quang Dân (tôi gọi bằng dì), Quách Thị Mộng Hoa (con thầy Quách Tấn), Trần Tăng Nhẫn (tôi gọi bằng cậu) và anh Bửu (con của Dượng Mệ tôi) cùng học năm đó.

Vào dịp cuối năm học 1951-1952 các anh lớn học ở lớp trên có kịch, vở kịch có nhân vật được gọi tên là Đảng Trưởng. Đảng Trưởng thường đeo kiếng đen. Nội dung vở kịch tôi không còn nhớ . Chúng tôi lớp nhỏ ngồi xem say mê.

Năm thứ 2, chúng tôi lên lớp 6. Năm 1952 lớp chúng tôi về thôn An Xuân, xã Bình Phú. Lớp học ở dưới một tán cây me to có bóng che mát. Giờ học Pháp văn của thầy Quách Tấn dạy. Bài Joli prentemps giọng Thầy đọc hay. Tôi nhớ Thầy.

Trong năm học này, có: chị Trần Thị Am, Đào Thị Phát (Phú Phong), chị Hằng (Kiên Mỹ), anh Trần Ngọc Trác, anh Đỗ Bá Khải, anh Đoàn Cự Hải, anh Trần Tăng Nhẫn ( Bình Tường), anh Bùi Đắc Khôi, anh Quách Văn Bom (Bình Phú). Các anh lớn: Lê Đình Chi, Trần Minh Sư, Trần Minh Nhật, Nguyễn Khang, Đặng Thành Tê.

Bạn cùng lớp sau này ra Bắc tôi có gặp lại: Huỳnh Văn Thắng, Nguyễn Bình, Huỳnh Đăng Hy, Nguyễn Văn Thành và người em gái của Nguyễn Văn Thành là Nguyễn Thị Tám.

Vào mùa hè, thầy và trò chúng tôi đi chơi Hầm Hô. Riêng tôi được anh Khang dẫn về nhà ăn cơm tối ở thôn Phú Mỹ. Bữa ăn tối hôm ấy chỉ có 2 đứa. Bữa ăn ngon và không khí nặng tình, anh Khang dặn tôi gọi anh ấy bằng Bác và tôi cứ thế mà gọi.

Lúc cắm trại ở xóm Cát, có thi bích báo, tôi nhớ 2 câu trên trang bìa tờ bích báo:

“Chim non cửa tổ trông trời bể

Vỗ cánh tung bay hẹn có ngày”

Không có tên tác giả - cho tới giờ, tôi cũng không biết tên tác giả của 2 câu ấy.

Năm thứ 3(1952-1953), trường dời về thôn Thuận Truyền, xã Bình Thuận. Cảnh học trò khiêng bàn và ghế học qua sông Kôn, thấy nặng mà vui. Tại sân cây Đa thôn Thuận Truyền - nơi tụ hội và học hành.

Bạn Nguyễn Thanh Giang con ông Robert, có quê ở đây. Sau này, tôi nghe tin Giang đã mất trong tai nạn máy bay trên cao nguyên Trung phần.

Thầy Phạm Dư - hiệu trưởng năm học trước. Thầy Trần Long - hiệu trưởng năm học sau. Hiệu đoàn trưởng - bạn Cao Cừu (do học sinh bầu chọn). Anh Đoàn Cự Hải và tôi trọ ở nhà anh Am là cậu của anh Hải. Chúng tôi vào lớp học khi bóng đêm chưa tan, mỗi người có 1 cái đèn dầu. Cạnh lớp có 1 sân bóng chuyền. Hàng tuần, hàng tháng chúng tôi đá banh. Sân banh ở xa lớp học. Đá banh hăng và giỏi có trò Phạm Ngọc Mễ.

Lớp 7, có các trò học giỏi là Trần Quốc Sủng, Quách Hiếu, Nguyễn Bá Kế - họ học giỏi về các môn học. Năm học này có một môn học mới đưa vào chương trình đó là môn Bạch thoại, sau này gọi là Trung văn.

Chuyện vui: có một đêm mưa tại lớp học mới xây, chúng tôi ngủ tại lớp học. Độ một, hai giờ sáng, Trần Quang Nhẫn kêu lên… chúng tôi thức dậy... có một con rít cắn ở bắp vế (trong quần) Trần Quang Nhẫn. Chúng tôi bắt được và giết con rít đó. Thế là hoàn hồn và cười vui.

Từ Bình Tường quê tôi tới trường học ở thôn Thuận Truyền, mỗi chiều chủ nhật chúng tôi vừa đi vừa chạy mất độ 3 tiếng đồng hồ. Ruột nghé chia đôi, nửa gạo nửa mì. Mỗi bữa ăn chúng tôi nấu lấy một bát canh lá giang. Lá giang hái ở hàng rào cạnh nhà. Hình như ngày nào chúng tôi cũng ăn canh lá giang.

Năm học lớp 7 kết thúc vui vẻ. Chúng tôi đi làm thuế nông nghiệp ở xã Bình Giang, đi dân công chiến dịch 1954 ở Cheo Reo.

Ngày 28/11/1954 tôi đi tập kết ra Bắc. Tập kết - một công việc lớn. Không ai giải nghĩa từ này. Có lẽ tập kết là từ ngữ có nội dung:  tập họp sự đoàn kết (tôi nghĩ vậy).

Xa Cảnh cũ, Trường cũ, Bạn cũ, Thầy cũ… chúng tôi nhớ.

Nhớ về Phương Nam.

Sau 22 năm tập kết xa nhà.

Tháng 06/1975, tôi về Bình Khê, gặp lại được một ít... So với điều tôi nhớ.

Bài viết này là một ít của trí nhớ còn lại sau bao năm cách biệt và tuổi già. Mong các bạn tha thứ cho những thiếu sót và sai sót của tôi qua bài viết. Nhân dịp này, tôi chép lại 4 câu để các bạn tham khảo, chữ “ sõi ”  ở đây có nghĩa là rõ ràng, rành mạch :

Đá

Đá sõi  lời mưa gió

Thênh thang mọi nẻo ngày

Hàng hàng rồi lớp lớp

Nơi nào là chân mây.

Quy Nhơn, 02/07/2012

Huỳnh Hiến

Nhà báo Huỳnh Hiến - Cựu học sinh Cấp II Bình Khê (1950 - 1954)

Tại buổi họp mặt CHS Cấp II Bình Khê năm 2011