Đã
nhiều lần tôi ước mình sinh ra đâu đó ở miền quê, có sông suối, núi đồi, vườn
cây hoa lá, để lâu lâu về quê lại có những “đêm buồn tỉnh lẻ”, về Sàigòn kể
chuyện làm quà ra cái điều lãng mạn.
Vũ
Thế Thành
Sinh
ra, lớn lên và sống gần hết đời ở cái đất Sàigòn này mới thấy nó chán phèo. Hồi
nhỏ thì chơi tạc lon, đánh đáo, giựt cô hồn…Thả diều không được vì ông già Mười,
nhà có xe hơi xách baton rượt, sợ vướng dây điện. Tụi tui lấy kẹo cao su gắn
dính vô chuông cổng nhà ổng rồi bỏ chạy. Lớn hơn chút nữa thì chơi bầu cua, cát
tê, xập xám,…
Mỗi
tối mẹ sai tôi xách thùng rác ra gốc me ngoài đường đổ. Tối cúp điện, tôi vừa
xách thùng rác vừa nghêu ngao: “…Đường về hôm nay tối thui, gập ghềnh
em không thấy tui, em đụng tui, em nói tui đui…”. Tội nghiệp bản “Kiếp
nghèo” của Lam Phương, tôi chỉ cám cảnh a dua hát theo chứ đâu biết sửa lời. Trời
nóng, để tạm thùng rác ở gốc me, chạy ra phông - tên nước gần đó, năn nỉ mấy chị
ma-ri-sến gánh nước thuê, cho em thò cái đầu vô vòi nước một chút. Mát đầu có sức
quậy tiếp.
Xóm
nhỏ đôi khi lầy lội. Thỉnh thoảng mấy bà trong xóm cũng cãi nhau ầm ĩ. Hôm sau
hai ông chồng lại ngồi khề khà nhậu với nhau, còn mấy bả đon đả tiếp mồi.
Cãi nhau là chuyện nhỏ, chuyện hôm qua cho nó qua luôn. Đời sống nghèo ở Sàigòn
là vậy, có gì thơ mộng đâu?
Mà
nói thiệt, tôi là dân Bắc kỳ…chín nút. Nhưng đó là chuyện của ba má tôi, dù sau
này có về thăm quê nội ngoại tôi vẫn thấy hụt hẫng và hờ hững thế nào ấy. Tôi lớn
lên ở Sàigòn, không khí Sàigòn, cơm gạo Sàigòn, đầu Sàigòn, tim Sàigòn,… bao
nhiêu thứ buồn vui với nó. Trong tôi cứ bám riết cái Sàigòn chán phèo này, dù
đôi lúc mặc cảm mình không phải là dân Sàigòn.
Hồi
54, cả trăm ngàn dân di cư mang theo đủ loại kiểu sống bó trong lũy tre làng
đem nhét hết vô mảnh đất nhỏ xíu này, cũng gây xáo trộn cho người ta chứ. Phong
tục, tập quán, ở đất người ta mà cứ như là ở đất mình. Nhưng người Sàigòn chỉ
hiếu kỳ một chút, khó chịu một chút, rồi cũng xuề xòa đón nhận.
Lúc
đầu tụi bạn ghẹo tôi là “thằng Bắc kỳ rau muống”. Con nít đổi giọng nhanh mà,
trong nhà giọng Bắc, ra ngoài giọng Nam. Thế là huề hết. Rủ nhau đi oánh lộn
phe nhóm là chuyện thường. Khỏi cần biết đúng sai, mày đánh bạn tao, thì tao
đánh lại, Oánh lộn tưng bừng. Vài ngày sau lại rủ nhau đi xem xi nê cọp. Dễ giận
dễ quên.
Hè,
tụi bạn về quê, Bến Lức, Vĩnh Long, Kiến Hòa… cũng chia tay hứa hẹn, tình cảm
ra rít: “ Tao về quê sẽ mang lên cho mày ổi xá lỵ, xoài tượng…”.
Tôi ngóng cổ chờ bạn, chờ quà. Thực ra, tôi thèm có quê để về.
Tết
đến, thầy cô, bạn bè về quê, nhiều người Sàigòn xôn xao về quê. Tôi ở lại
Sàigòn mà thấy hình như mình vẫn không phải là dân Sàigòn. Vây ai là dân Sàigòn
chính hiệu đây? Chẳng lẽ phải tính từ thời mấy ông Pétrus Ký hay Paulus Của?
Sàigòn
trẻ măng, mới chừng hơn 300 tuổi tính từ thời Chúa Nguyễn xác lập chủ quyền ở
đây. Sàigòn khi cắt ra khi nhập vào, to nhỏ tùy lúc. To nhất có lẽ khi nó là
huyện Tân Bình, kéo dài đến tận vùng Biên Hòa. Nhỏ nhất là vào thời Pháp mang
tên Sàigòn. Ngay trước 1975, Saigòn rộng chừng 70 km2, có 11 quận, từ số 1 đến
11. Hồi đó Phú Nhuận, Tân Bình, Thủ Đức,.. còn được xem là nhà quê (tỉnh Gia Định).
Bây giờ Sàigòn rộng tới 2.000 km2.
Sàigòn
đắc địa, có cảng nối biển, là đầu mối giao thương quốc tế, tiếp cận với văn
minh Tây phương sớm. Đất lành chim đậu. Người miền Nam đổ về nhiều. Dân
Sàigòn không có địa giới rõ rệt. Nói tới họ có vẻ như là nói tới phong cách của
dân miền Nam. Họ là những lưu dân, khai phá, hành trang không có bờ rào lũy tre
nên tính tình phóng khoáng, trọng nghĩa khinh tài, nói năng bộc trực… Ai thành
đại gia thì cứ là đại gia, ai bán hàng rong thì cứ bán.
Sàigòn
không tự hào mình là người thanh lịch, không khách sáo, không mời lơi. Họ lấy bụng
thiệt mà đãi nhau. Sàigòn có mua bán chém chặt? Có, đúng hơn là nói thách. Cứ
vô chợ Bến Thành xem mấy bà bán mỹ phẩm, hột xoàn hét giá mát trời ông Địa
luôn. Đối tượng nói thách của họ là khách hàng, chứ không cứ gặp khách tỉnh mới
nói thách. Dân Sàigòn lơ mơ cũng mua hớ như thường. Thuận mua vừa bán mà.
Ít
nơi nào nhiều hội ái hữu, hội tương tế, hội đồng hương như ở Sàigòn. Dân tứ xứ
về đây lập nghiệp nhiều. Có máu lưu dân trong người, dân Sàigòn thông cảm đón
nhận hết, không ganh tị, không thắc mắc, không kỳ thị. Người ta kỳ thị Sàigòn,
chứ Sàigòn chẳng kỳ thị ai. Nhiều gia đình người Bắc người Trung ngại dâu ngại
rể Sàigòn, chứ dân Sàigòn chấp hết, miễn sao ăn ở biết phải quấy là được
Dân
Sàigòn làm giàu bằng năng lực hơn là quyền lực. Người ta nói “dân chơi Sàigòn”.
Trời đất! Sàigòn mà “tay chơi” cái nỗi gì. Tay chơi dành cho những đại
gia mới giàu lên đột xuất từ đâu đó đến. Đổi đời, Sàigòn biết sợ. Sàigòn a dua
thì có, nhưng a dua biết chọn lọc. Coi vậy chứ dân Sàigòn đâu đó còn chút máu “
kiến nghĩa bất vi vô dõng giả”. Cứ xem dân Sàigòn làm công tác xã hội thì biết,
cứu trợ lũ lụt thấy người ta lạnh quá, cởi áo len đang mặc trên người tặng
luôn. Họ làm vì cái bụng nó thế, chứ không phải vì PR, đánh bóng bộ mặt.
Biết
bao văn nghệ sĩ miền Bắc, miền Trung vào đất Sàigòn này “quậy” tưng, tạo ra cái
gọi là văn học miền Nam hậu 54 coi cũng được quá chứ? Nhạc sĩ Lam Phương, quê Rạch
Giá, 10 tuổi đã lưu lạc lên Sàigòn kiếm sống. Năm 17 tuổi nổi danh với bản “Kiếp
nghèo” và khá giả từ đó.
Tiếp
cận văn minh phương Tây sớm, nên dân Sàigòn có thói quen ngả mũ chào khi gặp
đám ma, xe hơi không ép xe máy, xe máy không ép người đi bộ, chạy xe lỡ va quẹt
vào nhau, giơ tay chào ngỏ ý xin lỗi là huề. Những thói quen này giờ đây đang mất
dần, nhưng dân Sàigòn không đổ thừa cho dân nhập cư. Họ cố gắng duy trì (dù hơi
tuyệt vọng) để người mới đến bắt chước vì lợi ích chung. Chợ hoa là một chút
văn hóa của Sàigòn, có cả nửa thế kỷ nay rồi, có dân nhập cư nào “yêu” hoa mà
ra đó cướp giựt hoa đâu.
Sàigòn
nhỏ tuổi nhiều tên, nhưng dù thế nào Sàigòn vẫn là Sàigòn. Nhiều người thành
danh từ mảnh đất Sàigòn này. Sàigòn nhớ không hết, nhưng mấy ai nhớ đến chút
tình của Sàigòn? May ra những người xa Sàigòn còn chút gì nhức nhối. Tôi có người
bạn Bắc kỳ chín nút, xa Việt Nam cũng gần 40 năm. Tên này một đi không trở lại,
vừa rồi phone về nói chuyện lăn tăn, rồi chợt hỏi: “ Sàigòn còn mưa
không?”.“Đang mưa”. Đầu phone bên kia thở dài: “Tao nhớ
Sàigòn chết…mẹ!”. Sàigòn nay buồn mai quên, nhưng cũng có nỗi buồn chẳng
dễ gì quên.
Mới
đây đi trong con hẻm lầy lội ở Khánh Hội, chợt nghe bài hát “ Kiếp nghèo” vọng
ra từ quán cà phê cóc ven đường. Tôi ghé vào gọi ly cà phê. Giọng Thanh Thúy
sao da diết quá : “Thương cho kiếp sống tha hương, thân gầy gò gởi theo
gió sương…”. Chủ quán, ngoài 60 cầm chồng báo cũ thẩy nhẹ lên bàn “
Thầy hai đọc báo…”. Hai tiếng “thầy hai” nghe quen quen…Tự nhiên tôi
thấy lòng ấm lại. Sàigòn từ tâm, Sàigòn bao dung. Tôi chợt hiểu ra, mình đã là
người Sàigòn từ thưở bào thai rồi, cần gì xin nhập tịch.
Vũ Thế Thành
Quán Văn số 21
Năm 1995 khi đang học năm cuối bậc Đại học. Trên đường Điện Biên Phủ đối diện với bệnh viên Saint Paul. Tôi gặp một ông Cụ (cỡ 65 -70 tuổi) bày bán sách cũ trên lề đường. Tôi cầm cuốn sách Book of the Year 1964 lên xem và đứng đọc (sách viết bằng tiếng Anh ghi lại các sự kiện của thế giới năm 1963 trong đó Việt Nam có sự kiện lật đổ Ngô Đình Diệm). Khi tôi hỏi giá của cuốn sách là bao nhiêu tiền thì Cụ dướng đôi mắt có cặp kiếng dày cộm nhìn tôi từ đầu đến chân và nói " Thầy Hai cầm cuốn sách đó đọc thì chắc là Thầy Hai biết giá trị của cuốn sách, hỏi sao khó nói quá". Trong túi còn 50.000 đồng là tiền công nhật 2 ngày thời đó, tôi lấy và cũng e dè đưa cho Cụ vì nghĩ rằng chắc là hơn giá đó. Tôi cũng nói thật với Cụ là chỉ còn 50.000. Cụ lấy và thối lại tôi 20.000. Cụ còn nói " Nhìn Thầy Hai tôi biết mà". Hôm nay đọc lại bài này mới biết chắc một điều là ông Cụ đó chính cống là dân Sài Gòn.
Trả lờiXóa"Sài Gòn không cần nhập tịch" nhưng Thành Phố Hồ Chí Minh thì phải và rất cần nhập hổ khẩu đấy, phải không, thưa quý bạn? (Vì tui dân nhà quê, tỉnh lẻ - chưa bao giờ có được tự hào được sống, ở "Tràng An thanh lịch", Hà Nội 36 phố phường", "Sài Gòn, Hòn ngọc Viễn đông" hay Thành phố HCM rực rỡ tên vàng", nên hổng biết)
XóaAnh Bửu Châu ơi ! " Tịch" khác hoàn toàn với " Khẩu" mà Anh. Sài Gòn bây giờ chỉ có "Khẩu" thôi mà. Cũng vì không có " Khẩu" ở SG mà tui phải bò về tận trên quê nè !
Trả lờiXóa