THƠ VÀ QUÊ HƯƠNG QUÁCH TẤN

Tôi e rằng không thể hiện hết ý và tình khi giới thiệu thơ và quê hương thi sĩ Quách Tấn, có chăng là một vài điểm xuyết. Khi còn học phổ thông trước 1975, một lần ông về Trường Trung học Quang Trung, Bình Khê nói chuyện. Ông không nói về ông mà kể chuyện về một người bạn. Rằng người bạn có hai đứa con trai, một đứa cho đi học đến nơi, đến chốn; một đứa thì không. Hỏi vì sao, người bạn Quách Tấn trả lời: Thằng này tính nó xấu, nếu nó đi cày, cùng lắm cày lấn bờ ruộng người ta, nó học chữ sẽ làm hại nhiều hơn. Qua câu chuyện mới thấy rằng Quách Tấn điềm đạm quan tâm chuyện nhân sinh và điều này thể hiện khá rõ trong thơ ông.

Nhưng trước hết Quách Tấn là một hiện tượng thơ đặc biệt với hai thi phẩm Một Tấm Lòng ra đời 1939 và Mùa Cổ Điển 1941, sau này ông còn nhiều tập nữa và cả di cảo. Nhưng nói đến Quách Tấn người ta thường nhắc đến hai thi phẩm này với một kỹ thuật thể hiện thơ Đường điêu luyện. Nói đến thơ Đường nhiều người e ngại không khí cổ trang và điển tích nhưng nghe hai câu này trong bài Đêm Thu Nghe Tiếng Quạ Kêu (trong tập Mùa Cổ Điển) ai mà chẳng chạnh lòng:

Bồn chồn thương kẻ nương song bạc

Lạnh lẽo sầu ai rụng giếng vàng ?

Sầu mà “rụng giếng vàng”, nghe thơ Đường mà thấy hiện đại trong kỹ thuật dùng từ, trước đó hai câu thực là:

Trời bến Phong Kiều sương thấp thoáng

Thu sông Xích Bích nguyệt mơ màng.

Từ “nguyệt” mà đứng độc lập thành công như trong câu thơ trên dường như chỉ có Quách Tấn và sau này Trịnh Công Sơn có ca từ “Từ khi em thôi là nguyệt …”

Bài thơ này liên quan đến quê hương của ông, huyện Bình Khê, tỉnh Bình Định, nay là huyện Tây Sơn. Rằng gốc quê nội của ông bên An Thái (Nơi ba anh em Nguyễn Huệ học nhà thầy Giáo Hiến), một đêm trăng nọ ông qua một bến trên sông Côn gần An Thái về quê ngoại ở Trường Định bên kia sông. Khi qua bến đò, sau đó về thôn Trường Định, đi dưới những lũy tre có tổ quạ trên đó, nghe tiếng chân người, quạ  kêu, gợi tứ ông viết bài thơ này nên cuối cùng là câu: “Tiếng dội lưng mây đồng vọng mãi - Tình hoang mang gợi tứ hoang mang …”

Như nói ở trên, Quách Tấn có kỹ năng làm thơ Đường điêu luyện, Cảm Thu là một trong những bài như vậy :

Gầy úa rừng sương đeo giọt sầu

Đây lòng ta đó một trời thu

Gió vàng cợt sóng, sông chau mặt

Mây trắng vờn cây, núi bạc đầu .

Dìu dặt tiếng ve còn vẳng đấy,

Vội vàng cánh nhạn rủ về đâu?!

Hỡi người chinh phụ nương rèm liễu,

Sùi sụt chi thêm bận vó câu!

Trong Thi nhân Việt Nam, Hoài Thanh viết rằng, “Quách Tấn đã tìm được những lời thơ rung cảm chúng ta một cách thấm thía. Người đã thoát hẳn cái lối chơi chữ nó vẫn là sở trường của nhiều người trong làng thơ cũ”.

Thơ Đường là một di sản văn hóa thế giới, trong Amanach những nền văn minh thế giới xác định Thơ Đường là tinh hoa nhân loại, chúng ta có những đại biểu xứng đáng như Lê Thánh Tông, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Bà Huyện Thanh Quan và gần hơn là Quách Tấn … Biên Hòa - Đồng Nai có câu lạc bộ Thơ Đường Trấn Biên .

Thôn Trường Định ngày nay thuộc xã Bình Hòa, huyện Tây Sơn, qua Bảo Tàng Quang Trung và điện thờ Tây Sơn tam kiệt một quãng đường chừng 5 cây số là tới. Bài văn bia ca ngợi công đức Quang Trung Hoàng Đế - Nhà Tây Sơn được Quách Tấn thay mặt nhân dân Bình Khê phụng thảo khắc trên tấm bia trước điện thờ, nay còn trưng bày tại Bảo Tàng ./.

TRẦN CHIÊM THÀNH

Khóa 5 QuangTrung BinhKhe