ANH HÙNG MAI XUÂN THƯỞNG VÀ BÀI THƠ TUYỆT MỆNH

Anh hùng Mai Xuân Thưởng là một trong những sĩ phu hưỏng ứng phong trào Cần Vương chống Pháp. Ông sinh năm Canh Thân 1860, người thôn Phú Lạc, xã Bình Thành, huyện Bình Khê, tỉnh Bình Định. Thôn Phú Lạc còn di tích vườn cam của ông bà Hồ Phi Phúc - Nguyễn Thị Đồng, là thân sinh và thân mẫu của ba anh em nhà Tây Sơn. Thân phụ của Mai Xuân Thưởng là Mai Xuân Tín, làm Bố chánh xứ Cao Bằng, khi mất được vua Tự Đức ban sắc truy tặng 4 chữ Trung Thuận Đại Phu.

Khi quân Pháp đánh Huế, vua Hàm Nghi ra Quảng Trị và xuống chiếu Cần  Vương, vừa lúc Mai Xuân Thưởng đậu cử nhân và ông đã trở về quê nhà chiêu tập binh mã khởi nghĩa đánh Pháp. Người theo Mai Xuân Thưỡng rất đông, trong đó có nhiều danh sĩ trong vùng như Tăng Bạt Hổ, Nguyễn Trọng Trì, Nguyễn Hóa, Nguyễn Can … Sĩ phu ở Phú Yên, Khánh Hòa, Bình Thuận … cũng về theo .

Mặc dù chỉ bằng giáo mác, gậy gộc nhưng với lòng dũng cảm, tinh thần yêu nước, nghĩa quân Mai Xuân Thưởng gây khó khăn không ít cho giặc Pháp. Với địa hình hiểm trở của vùng Tây Sơn hạ đạo, quân Pháp không thể nào bắt được Mai công. Tên Trần Bá Lộc theo Pháp bèn dùng kế độc bắt giam thân mẫu của Người và thẳng tay thảm sát bà con đồng hương Mai Công. Lúc này Mai Xuân Thưởng bị thương, vào ẩn mình trong Linh Đỗng ở huyện Bình Khê. Sợ đồng bào tiếp tục bị thảm sát và để thân mẫu thoát cảnh gông cùm, ông tự nộp mình. Trước lúc bị hành hình ở thành Bình Định, ông đọc bài thơ trước khi bước lên đoạn đầu đài :

 Không tính làm chi việc mất còn

 Nợ trai lo trả ấy là khôn

 Gió đưa hồn nghĩa gươm ba thước

 Đá tạc lòng trung núi mấy hòn

 Tái ngắt mặt gian xương tợ giá

 Đỏ lòa bìa sách máu là son

 Rồi đây thoi ngọc đưa xuân tới

 Một nhánh mai già trổ nụ non

Ngày nay ở xã Bình Tường, huyện Tây Sơn có đền thờ Mai Xuân Thưởng trên Hoành Sơn, gần Linh Đỗng. Trước đền có bài văn bia ca ngợi công đức của người, trong đó có đoạn : “ Tên ngoại nô Trần Bá Lộc bèn hạ độc thủ : sanh cầm Mai thái mẫu, thảm sát lương dân và bắt lý hương hai thôn Phú Lạc, Phú Phong ra tra tấn. Tình thế khó liệu cơ cứu vãn. Công không muốn kéo dài cuộc kháng chiến sợ nhân dân nặng thương vong. Bèn hướng về Tây lạy 4 lạy từ giã mẹ, rồi thản nhiên bước lên đoạn đầu đài.

Bình Định có câu :

Ngó vô Linh Đỗng mây mờ

Nhớ Mai nguyên soái dựng cờ đánh Tây

Hầm Hô cữ nước còn đầy

Còn gương phấn dũng ,còn ngày vinh quang

là một tấm bia lòng người nhớ đến một sĩ phu yêu nước trong phong trào Cần Vương chống Pháp.

Trần Châu

Phú Xuân, Bình Phú

Khóa lớp 1969 – 1976